Cùng tìm hiểu biên dịch và phiên dịch khác nhau ở điểm nào?

1. Biên dịch là gì? 

Để trở thành công dân toàn cầu với những lựa chọn hoàn nhất thì nghề biên dịch chính là con đường hay ho và cần thiết. 

Biên dịch trong tiếng Anh được viết là Translation là thuật ngữ dùng để chỉ một chuyên ngành. Biên dịch là một quá trình, một hành động hoặc thể hiện bằng ngôn ngữ và cả lời nói. 

Xét về mặt ngữ nghĩa trong tiếng Anh của translation là: 

“the activity or process of changing the words of one language into the words in another language that have the same meaning”

Có nghĩa là một hành động hoặc một tiến trình để thay đổi ngôn ngữ hoặc từ vựng của một ngôn ngữ thành từ của ngôn ngữ khác mà có nghĩa tương đương nhau. 

Nói một cách đơn giản thì dịch thuật là chuyển văn bản đã được viết từ một loại ngôn ngữ này (nguồn) sang một loại ngôn ngữ khác (đích) trong khi vẫn truyền tải được ý nghĩa của văn bản ban đầu. 

Biên dịch có rất nhiều loại hình khác nhau bao gồm các loại hình sau đây: 

- Dịch thuật pháp lý: thuật ngữ này phù hợp và dùng để chỉ văn phong cụ thể và ngữ pháp chính xác là điều cần thiết. Bản dịch phải chính xác, sát nghĩa và đúng nội dung cũng như không sai lệch hoặc không rõ ràng. Những loại tài liệu cần thiết cho quá trình dịch thuật đó là các hợp đồng, thỏa thuận kinh doanh, pháp luật, tài liệu lao động và tài liệu mua bán hay sáp nhập. 

- Bản dịch kỹ thuật: cần có sự chính xác và trung thành với từng câu chữ với văn bản gốc. Các loại tài liệu đó bao gồm các bản dịch tập sách, sách hướng dẫn hoặc những bằng sáng chế, tiêu chuẩn kỹ thuật. 

- Bản dịch về y tế: yêu cầu cần có sự rõ ràng và chính xác, cũng như tuân thủ theo luật pháp để được sử dụng ở các quốc gia nhằm các mục tiêu về y tế và sức khỏe cộng đồng khác nhau. Các tài liệu thuộc loại này ví dụ như báo cáo y tế, thử nghiệm lâm sàng, thông tin bằng văn bản về các quy cách sản phẩm thuốc, hướng dẫn sử dụng thiết bị y tế. 

- Bản dịch về tài chính: bản dịch này cần phải cực kỳ tỉ mỉ và chi tiết, chính xác đến các con số nếu không chỉ một sơ suất nhỏ cũng làm nên cả một vấn đề lớn. Các báo cáo của dạng này bao gồm các báo cáo về kiểm toán và báo cáo về tài chính trong năm, hồ sơ ngân sách và các loại hoá đơn. 

- Bản địa hoá trang web, phần mềm: đây là một bản học thuật, bản địa hoá tập trung vào các quốc gia và mục tiêu hơn và ngôn ngữ đích. Có nghĩa là những văn bản này cần có sự điều chỉnh để phù hợp với các quy ước của các địa phương khác nhau và người dịch thường bị giới hạn về độ dài của văn bản tối đa được xác định trước. Tài liệu liên quan đến bản địa hoá trang web đó là phần mềm, ứng dụng di động, trang web tài liệu hướng dẫn sử dụng. 

- Bản dịch tiếp thị: bản dịch này phải có sự sáng tạo và phù hợp với hoàn cảnh và đối tượng mục tiêu. Tài liệu biên dịch liên quan đến vấn đề này là thuyết trình, tài liệu quảng cáo, tờ rơi, khẩu hiệu, truyền thông xã hội. 

- Biên dịch chứng thực: bản dịch chủ yếu được sử dụng các yếu tố về giao tiếp và hành chính nhà nước, công cộng. Các tài liệu đó bao gồm giấy khai sinh, giấy đăng ký kết hôn, các văn bằng và chứng chỉ cũng nhưng những bản án của toà án. 

Xét về đặc điểm tính cách, biên dịch có những đặc điểm sau đây: 

- Kỹ năng giao tiếp tốt. 

- Khả năng làm việc trong môi trường áp lực cao. 

- Đa nhiệm. 

- Là một người có khả năng lắng nghe và nắm bắt thông tin tốt. 

Xem thêm: [Trọn bộ] Mô tả công việc phiên dịch tiếng Trung mới nhất hiện nay

2. Phiên dịch là gì? 

Phiên dịch trong tiếng Anh được viết là Interpretation. Được hiểu là “an explanation or opinion of what something means.”

Có nghĩa là sự giải thích hoặc ý kiến của một khía cạnh, phương thức nào đó. 

Phiên dịch là sự tái tạo lại những gì mà người thuộc ngôn ngữ khác nói và chuyển đổi nó về ngôn ngữ của người nghe bằng cách nói lại cho họ. Phiên dịch chủ yếu tập trung vào nội dung diễn giải. Mặt khác, bản dịch chính xác hơn mặc dù người phiên dịch không bao giờ dịch từng từ một nhưng lại không bỏ sót những ý nghĩa ngụ ý của nó. 

Trong khi có đến rất nhiều các loại biên dịch thì phiên dịch chỉ bao gồm những loại sau đây: 

- Phiên dịch đồng thời (hoặc còn gọi là phiên dịch trực tiếp) là quá trình phiên dịch diễn ra ngay lập tức thông qua ngôn ngữ nói. Văn bản dịch không có thời gian để ngừng nghỉ do mức độ nói là trực tiếp và cần có sự hỗ trợ của các thiết bị chuyên dụng. 

- Phiên dịch liên tiếp: tức là lời nói sẽ được phiên dịch dần dần thành từng đoạn hoặc từng câu ngắn. 

Với mỗi loại phù hợp với các mục đích sử dụng khác nhau. Phiên dịch liên tiếp chủ yếu được sử dụng trong các bài giảng, các hội thảo và kiểm toán họp báo cũng như họp kinh doanh và thuyết trình. Phiên dịch cũng đồng thời phù hợp với các hội nghị, đại hội, các chuyến thăm các cấp nhà nước, các bài thuyết giảng trong cộng đồng và các buổi đào tạo. 

Xét về đặc điểm tính cách của phiên dịch cần có các tính cách sau đây: 

- Có định hướng một cách chi tiết và hiểu rõ tường tận vấn đề. 

- Là người cầu toàn. 

- Có khả năng phân tích vấn đề và hiểu đúng về ý nghĩa của vấn đề đó. 

- Là người kiên nhẫn. 

Xem thêm: Việc làm biên phiên dịch

3. Điểm khác nhau của biên dịch và phiên dịch

Phiên dịch và biên dịch là hai ngành ngôn ngữ về cơ bản có mối quan hệ mật thiết với nhau. Tuy nhiên, chúng hiếm khi được thực hiện bởi cùng một người được. Sự khác biệt về kỹ năng, đào tạo, năng khiếu và thậm chí là cả về kiến thức ngôn ngữ là đáng kể đến mức ít người có thể làm được cả hai ngành này ở cấp độ chuyên nghiệp nhất. 

Nhìn bề ngoài, sự khác biệt giữa biên và phiên dịch chủ yếu là về phương tiện: phiên dịch sử dụng chủ yếu bằng miệng trong khi biên dịch sẽ sử dụng văn bản.

Về mặt thời gian và tốc độ: biên dịch có thời gian để tạo ra bản dịch. Phiên dịch thì lại diễn ra tại chỗ. Quá trình này xảy ra trực tiếp hoặc qua điện thoại, video. Đối với biên dịch thì quá trình này diễn ra lâu hơn giúp người dịch có thể sử dụng các công nghệ và tài liệu tham khảo để bản dịch được chính xác và chất lượng cao hơn. 

Xét về độ chính xác: phiên dịch yêu cầu mức độ chính xác thấp hơn một chút so với biên dịch. Phiên dịch hướng đến sự hoàn hảo nhưng nó là điều khó thực hiện được trong bối cảnh phiên dịch trực tiếp. Còn đối với biên dịch thì thời gian làm việc dài hơn nên có thể sử dụng ngôn từ có tính chính xác cao hơn. 

Xét về cách dịch: phiên dịch có khả năng sử dụng thành thạo hai ngôn ngữ cùng lúc vì họ được yêu cầu dịch ngay lập tức theo hướng mà không cần sự hỗ trợ của bất cứ tài liệu nào. Các biên dịch thường làm việc theo hướng chuyển ngôn ngữ đó sang ngôn ngữ mẹ đẻ của họ trước. 

Xét về việc sử dụng câu từ: phiên dịch có thể sử dụng các từ hàm ẩn hàm ý để giữ đúng nguyên nghĩa của văn bản gốc nhưng đối với biên dịch thì hoàn toàn không. Họ phải dịch sát nghĩa và chỉ bao hàm một nghĩa duy nhất. Phiên dịch vì đặc thù của nghề nghiệp là cần có sự nhanh chóng nên đôi khi sẽ bỏ qua một số từ lóng. 

Biên dịch chủ yếu là công việc liên quan đến dịch thuật và ngồi bàn giấy là chính. Còn đối với phiên dịch thì công việc có phần linh động và đa dạng nhiều lĩnh vực phiên dịch khác nhau hơn. Phù hợp với những người thích di chuyển và tư duy ngôn ngữ nhanh, xử lý tình huống linh hoạt. 

Như vậy qua bài viết dưới đây đã giúp bạn có cái nhìn đúng đắn hơn về hai lĩnh vực mà dường như chúng ta tổng hoà nó vào làm một. Qua đó có thể phân biệt được hai lĩnh vực này và có cách tiếp cận chính xác hơn khi được mọi người hỏi đến.