Cán cân thanh toán quốc tế là gì? Ý nghĩa, định nghĩa

1. Cán cân thanh toán quốc tế được hiểu là gì?

1.1. Định nghĩa

Cán cân thanh toán quốc tế có tên tiếng anh là Balance of payments và kí hiệu là BOP. BOP là một bảng tổng kết kết quả của tất cả các giao dịch quốc tế của một quốc gia nào đó với các nước khác trên thế giới. 

Cán cân thanh toán là một báo cáo thống kê trong một thời kỳ nhất định. Thường khoảng thời gian để lập bảng có thể chia theo các quý trong năm để dễ dàng cho mục đích dự báo.

1.2. Các thành phần của cán cân thanh toán

Cán cân thanh toán chia làm 5 chỉ tiêu: Cán cân vãng lai (CA), cán cân vốn, cán cân tài chính (KA), cán cân tổng thể (OB), lỗi và sai sót (EO).

1.2.1. Cán cân vãng lai

Cán cân vãng lai sẽ ghi chép những giao dịch hàng hóa, dịch vụ xuất nhập khẩu; thu nhập đầu tư (thu nhập sơ cấp); chuyển giao vãng lai là thu nhập thứ cấp. Cán cân vãng lai được xác định như thế nào?

Cán cân vãng lai (A) = Hàng hóa + dịch vụ + thu nhập sơ cấp + chuyển giao vãng lai thứ cấp.

Hàng hóa ròng sẽ bằng xuất khẩu hàng hoá - nhập khẩu hàng hoá

Dịch vụ ròng bằng xuất khẩu dịch vụ - nhập khẩu dịch vụ

Thu nhập sơ cấp bằng thu trừ chi

Chuyển giao vãng lai thứ cấp bằng thu từ chuyển giao vãng lai thứ cấp trừ chi của chuyển giao vãng lai thứ cấp.

1.2.2. Cán cân tài chính

Cán cân tài chính sẽ được thể hiện ở việc đầu tư trực tiếp và gián tiếp từ Việt Nam ra nước ngoài và ngược lại. Ngoài ra còn có các khoản tiền cho vay và thu hồi nước ngoài;  tín dụng thương mại; những khoản thu chi khác. Cán cân tài chính được xác định như thế nào?

Cán cân tài chính (C) = Đầu tư trực tiếp + đầu tư gián tiếp + các công cụ tài chính phái sinh + các đầu tư khác.

1.2.3. Cán cân vốn

Cán cân vốn thể hiện các khoản thu và chi nguồn vốn. Cách tính cán cân vốn:

Cán cân vốn (B) = Thu cán cân vốn trừ chi cán cân vốn

1.2.4. Cán cân tổng thể

Cán cân tổng thể phản ánh toàn bộ các giao dịch hàng hóa, dịch vụ, các khoản đầu tư trong và ngoài của một quốc gia. Cán cân tổng thể được xác định bằng những thay đổi về dự trữ ngoại hối Nhà nước do các giao dịch tạo ra.

1.2.5. Lỗi và sai sót

Lỗi và sai sót, đây là mục ghi lại những lỗi sai sót trong quá trình giao dịch quốc tế như những sai lệch trong thống kê do nhầm lẫn, thu thập các dữ liệu thông tin chưa đầy đủ.Công thức tính lỗi và sai sót:

Lỗi và sai sót (D) = E - (A + B + C)

1.3. Ý nghĩa của cán cân thanh toán

Cán cân thanh toán bản chất là một bảng báo cáo đã được thống kê trong một thời gian nhất định cho thấy:

Các giao dịch về hàng hóa, dịch vụ và thu nhập giữa một nền kinh tế với phần còn lại của thế giới. Đồng thời qua đây thể hiện tình trạng tài chính và kinh tế của quốc gia đó đang ở mức độ nào. 

Những thay đổi về quyền sở hữu và những thay đổi khác đối với vàng tiền tệ của quốc gia đó, quyền rút vốn đặc biệt (SDRs) và các yêu cầu và trách nhiệm pháp lý đối với phần còn lại của thế giới.

Các bút toán chuyển khoản và đối ứng cần thiết để cân đối, theo nghĩa kế toán, bất kỳ bút toán nào cho các giao dịch và thay đổi nói trên không bù trừ lẫn nhau. Nó có thể được hiểu như một tài khoản được chia thành từng khoản của các giao dịch liên quan đến các khoản thu từ người nước ngoài, mặt khác và các khoản thanh toán cho người nước ngoài. Vì thu nhập quốc tế trước đây liên quan đến thu nhập quốc tế của một quốc gia, chúng được gọi là 'tín dụng', và vì thu nhập sau phải chuyển đi, chúng được gọi là 'ghi nợ'.

Ngoài ra các quốc gia có thể dựa vào các chỉ số của cán cân thanh toán để đưa ra các chính sách tài khoá và thương mại tốt nhất để phát triển nền kinh tế ổn định và phát triển.

Xem thêm: Chỉ số kinh tế là gì? Tìm hiểu chung về chỉ số kinh tế

2. Cách tính cán cân thanh toán 

Cán cân thanh toán của một quốc gia có thể được thể hiện thông qua mối quan hệ sau: B = R - P

Trong đó: B biểu thị cán cân thanh toán 

R: tổng thu 

P: tổng các khoản thanh toán

Cả tổng thu và chi có thể được chia nhỏ thành các khoản thu và chi trong nước và nước ngoài.

Giả sử rằng các khoản thu trong nước và các khoản thanh toán trong nước bằng nhau, thì cán cân thanh toán có thể được phát biểu như sau:

B = R f - P f

Nếu R f > Pf , sẽ có thặng dư cán cân thanh toán. 

Nếu R f <P f, nó biểu thị sự thâm hụt trong thanh toán quốc tế. 

Nếu R f = P f, thể hiện sự cân bằng trong thanh toán quốc tế.

Xem thêm: Nền kinh tế mở là gì? Các đặc điểm nổi bật của nền kinh tế này​

3. Cán cân thanh toán có luôn ở trạng thái cân bằng không?

Cán cân thanh toán là một báo cáo của các giao dịch quốc tế được thể hiện dưới dạng ghi nợ và ghi có dựa trên hệ thống ghi sổ kép. Nếu tất cả các mục nhập được thực hiện đúng, tổng số nợ phải bằng tổng số tín dụng. Điều này xảy ra bởi vì mỗi giao dịch được thể hiện thông qua các mục nhập có số tiền bằng nhau trên các mặt đối diện của tài khoản BOP.

Vì vậy, nếu BOP của một quốc gia được xem xét một cách chặt chẽ theo nghĩa kế toán, thì phải có sự đồng nhất giữa tổng số tín dụng và tổng số ghi nợ và do đó tuyên bố rằng cán cân thanh toán luôn ở trạng thái cân bằng, dường như là đúng.

Theo nghĩa kế toán, BOP luôn ở trạng thái cân bằng. Điều này có thể được thể hiện trên giả định rằng một hệ thống kinh tế ở trạng thái cân bằng và tổng thu nhập (Y) chính xác bằng tổng chi tiêu. Ngoài ra, có thể giả định rằng tổng số lần bỏ tiền chính xác bằng tổng số lần rút tiền trong hệ thống.

Tổng số tiền bỏ tiền vào bao gồm đầu tư (I), chi tiêu chính phủ (G) và xuất khẩu hàng hóa, dịch vụ và vốn (X). Mặt khác, tổng số tiền rút bao gồm tiết kiệm (S), thuế (T) và nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ và vốn (M).

Ta sẽ có một công thức sau: I + G + X = S + T + M

⇔ (X - M) = (S -I) + (T - G)

Nếu ngân sách được cân bằng sao cho (T - G) = 0 và tiết kiệm và đầu tư trong nước được cân bằng chính xác sao cho (S - I) = 0, thì ta sẽ thấy X - M =0

Trong trường hợp hoàn toàn là thương mại song phương, tất cả các khoản cân đối từng phần với các nước khác nhau phải được cân bằng. Tuy nhiên, nếu có thương mại đa phương, thì không nhất thiết tổng phụ khu vực trong tài khoản tín dụng vẫn phải cân bằng với tổng phụ khu vực trong tài khoản ghi nợ.

Nhưng nếu giả sử rằng tổng số thu không chỉ bao gồm giá trị hàng hóa xuất khẩu mà còn bao gồm giá trị vàng hoặc các dự trữ tiền tệ khác được xuất khẩu để có được sức mua vượt quá một phần nhập khẩu không được bao gồm trong xuất khẩu thương mại thông thường, tổng số tiền thu phải vẫn bằng tổng số tiền thanh toán. Ngay cả khi tình huống như vậy được thừa nhận, cán cân thanh toán sẽ vẫn ở trạng thái cân bằng.

Trạng thái mất cân bằng của cán cân thanh toán được thể hiện là thâm hụt hay thặng dư cán cân thanh toán.

Sự mất cân bằng được cho là thuận lợi khi chênh lệch giữa cầu tự chủ và cung ngoại hối là dương. Ngược lại, sự khác biệt âm giữa cả hai biểu thị sự mất cân bằng bất lợi của các khoản thanh toán.

Cán cân thanh toán cho dù là thâm hụt hay thặng dư, đều có tác động nhất định đến các quan hệ kinh tế quốc tế và sự tăng trưởng cân bằng lâu dài của thương mại quốc tế. Nhưng thâm hụt cán cân thanh toán vẫn luôn là một nỗi lo ngại hơn, vì gánh nặng điều chỉnh thường đổ dồn vào thâm hụt hơn là các nước thặng dư.

Tình trạng mất cân bằng cán cân thanh toán có thể do một số nguồn sau: Lạm phát, cán cân mậu dịch, tỷ giá hối đoái, thu nhập quốc dân, khả năng quản lý nền kinh tế của chính phủ. Những nguồn này có thể gây ra:

+ Những nguồn mất cân bằng gây ra sự xấu đi của cán cân thanh toán và giảm thu nhập hoặc cải thiện cán cân thanh toán và nâng cao mức thu nhập;

+ Những nguồn như vậy tuy làm giảm mức thu nhập nhưng có xu hướng cải thiện cán cân thanh toán hoặc trong khi nâng cao thu nhập làm trầm trọng thêm tình hình thanh toán; và

+ Các nguồn như vậy không ảnh hưởng đến mức thu nhập.

Với những thông tin mà work247.vn đã chia sẻ đến bạn cán cân thanh toán quốc tế là gì, hy vọng rằng đây sẽ là những thông tin hữu ích để bạn hiểu hơn về cán cân thanh toán. Khi nhìn vào bảng báo cáo cán cân thanh toán, nó sẽ cho bạn biết nền kinh tế của quốc gia đang ở mức độ nào hay tình trạng cán cân thanh toán cân bằng, thâm hụt hay thặng dư.