Tiến sĩ khoa học là gì? Có sự khác biệt gì so với Tiến sĩ?

1. Khái niệm tiến sĩ khoa học là gì?

Ở nước ta, tiến sĩ khoa học là một danh xưng xuất hiện từ thời điểm Luật giáo dục năm 1998 có hiệu lực. Tiến sĩ khoa học được áp dụng và được sử dụng đối với những ai sở hữu bằng tiến sĩ của các quốc gia như Nga (Liên xô cũ), học vị doktor nauk (các nước Đông Âu cũ) hoặc doctorat d'Etat (tiến sĩ nhà nước) tại nước Pháp. Tiến sĩ khoa học là một khái niệm gắn liền với lịch sử, do trước đây hệ thống giáo dục của nước ta thiết lập các văn bằng được cấp sau đào tạo đại học gần giống với hệ thống của các nước này, chẳng hạn như học sĩ tiến sĩ và phó tiến sĩ.

Trong quá trình hội nhập và mở cửa, nước ta cũng đã chấp nhận các học vị tiến sĩ theo hệ thống học vị của các quốc gia châu Âu và Hoa Kỳ. Thế nhưng, chính điều này đã làm cho hệ thống văn bằng quốc gia thiếu sự thống nhất. Lúc này hai học vĩ tồn tại cùng một lúc, một là tiến sĩ theo hệ thống học vị của Việt Nam, hai là tiến sĩ theo hệ thống học vị của các nước này. Trong khi học vị tiến sĩ theo quy định trong Luật Giáo dục là chỉ có một.

Đã không ít lần giới chuyên môn và khoa học nảy sinh các tranh cãi, đặc biệt khi có một quyết định hành chính được ban hành. Theo quyết định này, phó tiến sĩ trước đây sẽ được đổi thành tiến sĩ, tiến sĩ trước đây sẽ đổi thành tiến sĩ khoa học. Có nghĩa là, tiến sĩ khoa học sẽ được dùng chung cho bằng tiến sĩ cũ của Việt Nam cấp trước đó, bằng tiến sĩ tại các nước Đông Âu và Liên Xô, bằng tiến sĩ ha-bi, bằng tiến sĩ Nhà nước,... trong đó, bằng tiến sĩ bao gồm cả bằng phó tiến sĩ trước đây.

Tham khảo: MSC là gì - Thuật ngữ chỉ về cấp học vị tương xứng

2. Thông tin tiến sĩ khoa học tại một số nước trên thế giới

Scientiae Doctor là tiếng Latin chỉ tiến sĩ khoa học (bao gồm cả văn bằng, học vị và khái niệm). Nếu xem xét phân tích ở nghĩa đen từ các thứ tiếng khác nhau, có thể gần giống với thuật ngữ tiến sĩ khoa học tại nước ta hay không, điều đó còn phụ thuộc vào từng tình huống, trường hợp cụ thể (quy định quốc gia, thời điểm lịch sử).

Doctor of Science - tiến sĩ khoa học chỉ là khái niệm đơn thuần chỉ tiến sĩ về lĩnh vực khoa học, nhằm phân biệt với học vị tiến sĩ ở những lĩnh vực khác, chẳng hạn như Doctor of Engineering (tiến sĩ kỹ thuật), Doctor of Education (tiến sĩ giáo dục),...

2.1. Tiến sĩ khoa học tại Nga

Tại nước Nga, tiến sĩ khoa học là gì? Những nhà khoa học tại nước Nga phải sở hữu học vị tiến sĩ và sau khi có học vị này phải tham gia các công tác nghiên cứu khoa học ít nhất 3 năm thì mới đủ điều kiện bảo vệ luận án tiến sĩ khoa học. Trong tiếng Nga, tiến sĩ khoa học là Доктор наук, là học vị dành cho những cá nhân có thể sáng tạo, đưa ra một hướng nghiên cứu hoàn toàn mới trong khoa học. Khác với tiến sĩ khoa học, tiến sĩ tại Nga chỉ là cá nhân có đủ năng lực thực hiện một cách độc lập những nghiên cứu khoa học mà thôi.

2.2. Tiến sĩ khoa học tại Pháp

Trong tiếng Pháp, Docteur ès Sciences chính là tiến sĩ khoa học. Thuật ngữ này xuất hiện từ thời điểm năm 1808, tuy nhiên từ sau cải cách năm 1974 đã không còn được dùng nữa. Sau thời điểm này, nước Pháp tiến hành thống nhất học vị tiến sĩ thuộc các lĩnh vực đa dạng khác nhau (tiến sĩ luật, tiến sĩ khoa học, tiến sĩ khoa học kinh tế, khoa học chính trị, khoa học nhân văn, văn chương,...). Tất cả đều được gọi chung là tiến sĩ cho khỏi phát sinh những nhầm lẫn không đáng có.

Xem thêm: Việc làm Hoá học - Sinh học

2.3. Tiến sĩ khoa học tại Ireland và Khối thịnh vượng chung Anh

Đối với các quốc gia thuộc Khối thịnh vượng chung Anh (Ấn Độ, Anh,..) và Ireland thì ngày nay, tiến sĩ khoa học chỉ tồn tại và được sử dụng như một danh hiệu mang tính tôn vinh, tưởng nhớ. Tiến sĩ khoa học được sử dụng dành cho những cá nhân có các đóng góp nhất định và đặc biệt cho một lĩnh vực nào đó. Chứ tiến sĩ khoa học tại các quốc gia này không được sử dụng để tôn vinh các thành tựu hàn lâm cụ thể.

2.4. Tiến sĩ khoa học tại Bắc Mỹ

Tại Bắc Mỹ, tiến sĩ khoa học là gì? Tại khu vực này, thực tế không có sự phân biệt khác nhau giữa hai học vị tiến sĩ (Doctor of Philosophy, Ph.D.) và tiến sĩ khoa học (Doctor of Science). Nghĩa là chúng được sử dụng chung, tương tự nhau và có thể thay thế cho nhau.

3. Sự khác nhau giữa tiến sĩ và tiến sĩ khoa học

Trên thực tế, không chỉ khái niệm tiến sĩ khoa học là gì được quan tâm mà rất nhiều thắc mắc xoay quanh vấn đề khác biệt giữa tiến sĩ khoa học và tiến sĩ tại nước ta. Như đã phân tích, trước đây trong quy chế đào tạo sau đại học ở Liên Xô cũ, chỉ có học vị tiến sĩ, phó tiến sĩ mà không có học vị thạc sĩ. Cùng tương tự như Liên Xô, nhưng ở Pháp lấy tên gọi khác là tiến sĩ quốc gia, hay tiến sĩ tam cấp.

Sau sự tan rã của Liên Xô cũ, tại nước Nga hiện nay, người ta đã thống nhất chung thành một danh xưng tiến sĩ mà không phân biệt hai loại như trước đây nữa, ở Pháp cũng tương tự.

Trước thời điểm năm 1990, tại nước ta, tất cả hệ thống giáo dục dường như đều tuân thủ theo quy chế của Liên Xô cũ. Tuy nhiên, sau khi Liên Xô cũ tan rã, ta sẽ chẳng giống nước nào nếu như vẫn duy trì quy chế và hệ thống cũ. Đó chính là lý do Chính phủ Việt Nam đã ban hành một quyết định mới, nội dung của quyết định này đã thống nhất vấn đề phó tiến sĩ sẽ không được gọi là thạc sĩ, mà sẽ chuyển gọi thành tiến sĩ. Vì thực tế, phó tiến sĩ được đào tạo trong thời gian bốn năm, trong khi thạc sĩ chỉ có thời gian đào tạo là hai năm.

Một luận án phó tiến sĩ nếu theo quy chế của Liên Xô trước đây có thể có giá trị tương đương với một luận án tiến sĩ. Lúc này, nghiên cứu sinh có thể được Hội đồng chấm đề nghị nâng cấp sau quá trình hoàn chỉnh luận án, được phép bảo vệ luận án tiến sĩ nếu Hội đồng cấp trên phê duyệt. Còn thông thường, nghiên cứu sinh chỉ có thể bảo vệ luận án tiến sĩ sau khi đã sở hữu bằng phó tiến sĩ.

Sau những tranh cãi không ngừng nghỉ ở thời điểm đó, người ta đã bổ sung thêm từ “khoa học” phía sau từ “tiến sĩ” để phân biệt. Tránh trường hợp những tiến sĩ thuộc quy chế cũ bị cào bằng. Vậy về cơ bản, có thể thấy, danh xưng tiến sĩ khoa học đa phần được xem là có giá trị hơn, hoặc được đánh giá cao hơn danh xưng tiến sĩ.

Trên đây là những thông tin giải đáp thắc mắc tiến sĩ khoa học là gì? Tiến trình ra đời và chuyển đổi cũng như sự công nhận của danh xưng học thuật này. Hy vọng bài viết đã bổ sung lượng kiến thức mà bạn đang rất quan tâm!

Mẫu CV xin việc