Bản ngã là gì? Bản chất cái tôi trong mỗi con người như thế nào?

1. Khái niệm thuật ngữ bản ngã là gì ? 

Đến bây giờ khái niệm bản ngã vẫn chưa được đưa ra thành một định nghĩa nhất định mà mỗi lĩnh vực lại có những suy nghĩ và những cái nhìn riêng biệt về bản ngã. Bởi nó là một khái niệm trừu tượng mà không phải ai cũng có thể hiểu và nhìn ra được thực chất vấn đề.

Bản ngã được hiểu chung là cái tôi cá nhân trong mỗi con người theo nghĩa Hán việt: Bản có nghĩa là bổn và ngã có nghĩa là tôi. Mỗi con người sẽ luôn tồn tại một cái tôi đó trong chính mình và không bao giờ biến mất. Chì khác biệt là cái tôi đó trong mỗi con người là lớn hay nhỏ và chịu ảnh hưởng từ sự chi phối của xã hội như thế nào.  

Bản ngã được hiểu theo nhiều phương diện khác nhau: triết học, phân tâm học và Phật giáo. 

1.1. Đối với Triết học

 Trong Triết học, cái tôi được hiểu chính là cái tôi ý thức, là chính tôi, được bao hàm trong các đặc tính riêng để phân biệt tôi với những người khác, giữa cá nhân này với cá nhân khác. 

1.2. Đối với Phân tâm học

Cái tôi trong phân tâm học được hiểu là phần cốt lõi tính cách của người có liên hệ trực tiếp với thực tại và chịu ảnh hưởng của các tác động xã hội. Bản ngã này sẽ được hình thành ngay từ khi con người mới chào đời. Nó sẽ tiếp tục được hình thành và phát triển thông qua quá trình tiếp thu nhận thức của bản thân cái tối với thế giới bên ngoài. 

Cái tôi sẽ phải học những cư xử, thái độ nhằm kiểm soát mức độ ham muốn vô thức, những ham muốn không được xã hội chấp thuận. Và cái tôi sẽ đóng vai trò là cầu nối trung gian giúp trung hòa, hòa giải giữa những tiêu chuẩn đạo đức với những ham muốn vô thức của cá nhân. 

1.3. Đối với Phật giáo

Theo triết lý Phật giáo, bản ngã sẽ được hiểu là gì? Bản ngã trong Phật giáo giống như một tín ngưỡng trường tồn và không bị ảnh hưởng bởi bất kỳ quy luật tụ tán hay sinh tử nào. Đạo Phật không công nhận sự hiện diện của bản ngã giống với phân tâm học. Cái mà người ta luôn hiểu lầm rằng cấu tạo của bản ngã được hình thành từ hai yếu tố Sắc Danh (phần tâm thể và phần danh thức ) sẽ bị biến đổi không ngừng trong từng sát na ( một đơn vị được coi là nhỏ nhất của thời gian ).

Có rất nhiều những định nghĩa và ý hiểu khác nhau về bản ngã, tuy nhiên bản ngã có thể hiểu đơn giản là niềm tin, ý chí, khẳng định bản thân mình là một cá thể riêng biệt độc lập với phần còn lại của thế giới và họ sẽ tự chịu trách nhiệm về các hành vi, sự ứng xử của bản thân trong xã hội. Bản ngã chính là việc sống đúng với bản thân cái tôi của mỗi cá nhân. Quá trình hình thành và phát triển cái tôi cá nhân đó lớn lên chính là sự khẳng định bản thân. Nhưng Phật lại từng day: “Khi cái tôi càng lớn, con người càng tạo ra nhiều sai lầm nghiệp chướng.” Tuy nhiên giáo lý này mới chỉ xuất phát từ một khía cạnh mà chưa nhìn về tổng quát, và sự thống nhất trong suy nghĩ giữa cái tôi và sự cố gắng của bản thân. Quá trình con người cố gắng hoàn thiện bản thân, rèn luyện phát huy năng lực của bản thân nhằm thể hiện sự tự tin và đánh dấu một cái tôi đặc biệt nhưng không quá khác biệt. Không nên cố chấp vào những gì cái tôi mong muốn mà hãy nhìn vào cái mong muốn thật sự của bản thân. Đừng để bản chất thực của con người chiếm lấy bản ngã. Hãy cố gắng chế ngự cái tôi với những mong muốn không đúng, phớt lờ đi nó cho đến khi sự thờ ơ đó trở thành thói quen. 

Xem thêm: Mâu thuẫn là gì? Vai trò, phân loại, biện pháp giải quyết mâu thuẫn 

2. Các cơ chế hoạt động của bản ngã là gì? 

Sự hình thành và phát triển của bản ngã được thể hiện thông qua 3 cơ chế:

- Kiểm soát: bản ngã sẽ tự động đồng hóa và định nghĩa bản thân cái tôi vào những gì mà nó tin rằng đang kiểm soát.

- Xây dựng và duy trì: khi đã thực hiện việc kiểm soát, bản ngã sẽ luôn muốn giữ vững nó, đồng thời sẽ không ngừng mở rộng chúng. Bởi bản chất của bản ngã là giả tạo và hư cấu nên việc kiểm soát càng nhiều thứ sẽ khiến nó cảm thấy càng có nhiều sức mạnh. Đây cũng là một phần của lý do con người luôn ham muốn tiền bạc, quyền lực và danh vọng. có trong tay càng nhiều lòng tham sẽ càng nổi lên và càng mong muốn nhiều hơn. Điều này sẽ gây ra việc mất kiểm soát và sẽ tương đương với sự chết chóc của chính cái tôi. 

- Phản chiếu: bản ngã sẽ không bao giờ tự nhìn nhận và tự đánh giá được chính bản thân nó. Cho nên nó đã tự tạo ra nhiều phiên bản khác nhau của bản ngã nhằm đánh giá và nhìn nhận bản thân thông qua sự phản chiếu của các bản ngã khác. Nói theo cách dễ hiểu nhất thì đây chính là cách bạn tự nhìn nhận lại bản thân thông qua những lời nhận xét, đánh giá của người khác.  

Cơ chế này sẽ được hoạt động theo trình tự nhất định. Mỗi bản ngã sẽ hoạt động động theo cơ chế chung tuy nhiên đều sẽ mang lại những kết quả khác nhau. 

Xem thêm: Philosophy là gì? Câu trả lời hoàn hảo nhất dành cho bạn

3. Cách hữu hiệu để kiềm chế cái tôi và vượt qua bản ngã

Khi bản ngã trong mỗi cá nhân quá lớn, bạn cần tìm cách để kiềm chế bản thân lại, để bản thân bình tĩnh hơn thông qua các cách sau đây: 

- Học cách chấp nhận sự thật: Đây là điều mà mỗi bản ngã thường dễ mất kiểm soát nhất. Tuy nhiên việc chấp nhận sự thật, chấp nhận những thứ được cho là không thuộc về mình sẽ là cách để bạn trở nên hoàn thiện hơn. Đừng bao giờ đổ lỗi cho số phận hay bất kỳ lý do nào khác mà trước tiên hãy nhìn nhận lại bản thân bạn, cố gắng tìm động lực bước tiếp và vượt bản ngã của chính mình.

- Tập trung vào hiện tại: bạn không cần biết ngày hôm mai bạn sẽ ra sao nhưng hãy sống cho hiện tại, sống cho ngày hôm nay được trọn vẹn và thầm cảm ơn ngày hôm qua vì bản thân đã luôn cố gắng để bước tiếp. 

- Không so sánh bản thân với người khác: trên hành tinh này bạn là duy nhất, bạn là riêng biệt, bởi vậy đừng bao giờ so sánh bản thân với người khác. Nếu phải so sánh, hãy so sánh với chính bản thân bạn của ngày hôm nay và ngày hôm qua, xem bạn đã làm được những gì, cần phải cố gắng và phát triển những gì tiếp theo. Hãy luôn nhìn nhận vào sự cố gắng của bản thân để tiếp tục và luôn có những mục tiêu sống cho bản thân. 

- Tự do làm điều mình yêu thích: đừng bao giờ lo sợ bạn trở nên khác biệt, khác biệt sẽ tạo nên nét cá tính riêng biệt mà không phải ai cũng muốn có. Bạn là phiên bản giới hạn, do vậy mà hãy luôn tự tin làm những gì bạn mong muốn, hãy cứ theo đuổi ước mơ của chính bản thân mình. 

- Ngưng đổ lỗi: bạn dù là ai đi chăng nữa, hãy biết cách bao dung và chấp nhận. Đừng bao giờ đổ lỗi cho bất cứ điều gì mà chưa tự hỏi lại chính bản thân bạn bởi đối khi đó là do bạn lựa chọn và khi đã lựa chọn thì hãy chấp nhận với điều bạn đã làm.

Bản ngã là điều không thể biến mất trong bản thân mỗi con người, điều bạn cần làm là hiểu rõ và tìm cách nuôi dưỡng, phát triển nó trở nên tốt hơn mỗi ngày. Đừng để bản ngã quay ngược trở lại kiểm soát bản thân. 

Đây là những thông tin cơ bản về bản ngã là gì mà work247.vn muốn chia sẻ với bạn. Bản ngã sẽ tồn tại mãi mãi trong mỗi chúng ta, vì vậy hãy biết cách điều chỉnh nó thật phù hợp nhé.