Đầu tư công và những vấn đề liên quan đến đầu tư công

Vậy đầu tư công là gì ?

Là một hoạt động đầu tư có mục đích của nhà nước vào các công trình hay dự án xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, dự án phục vụ phát triển kinh tế - xã hội đất nước bằng một số vốn ở nhiều hình thức khác nhau mang lại hiệu quả kinh tế

Ngoài ra còn được hiểu là việc sử dụng vốn Nhà nước để đầu tư vào các chương trình, dự án, không nhằm mục đích kinh doanh như các dự án, chương trình phát triển môi trường, quốc phòng, an ninh …

Đầu tư công là các khoản chi tiêu, đầu tư hoặc thanh toán định kỳ của nhà nước nhằm mục đích cung ứng hàng hóa công cộng như tu sửa đường xá, trường học , các cơ quan quân sự , an ninh , bệnh viện ….

Đầu tư công được coi là một thành phần quan trọng của tổng cầu . kinh tế có tác dụng thúc đẩy tổ cầu các thông số tài chính . Qua đó họ đề cao vai trò của các chính sách tài chính nhà nước .

Xem thêm: Việc làm công chức - viên chức

Nội dung của đầu tư công

Để đầu tư công được hiệu quả ở Việt Nam , cần xác định vai trò của nhà nước , vị trí trính trị , xã hội và kinh tế Nhà nước , muốn tái cơ cấu đầu tư công thì phải sửa đổi thể chế liên quan đến pháp luật , trách nhiệm của các cán bộ công chức , viên chức nhà nước về việc nâng cao vai trò , vị trí của kiểm toán nhà nước . Kiểm toán nhà nước là một cơ quan chuyên môn đi sâu về lĩnh vực kiểm tra tài chính , giảm thất thoát , lãng phí , tham nhũng trong các đầu tư công .

Đầu tư công bao gồm :

Đầu tư từ ngân sách nhà nước thực hiện việc gia tăng vốn xã hội phân cho các bộ ngành trung ương , các địa phương.

Đầu tư theo các chương trình hỗ trợ có mục tiêu thường là có thời gian dài hạn cũng được thông qua quỹ tín dụng đầu tư , vốn cho vay của nhà nước ở các mức ưu đãi nhất định , phần vốn quan trọng đó được lấy từ ngân sách nhà nước .

Đầu tư công bao gồm những nội dung chủ yếu của luật đầu tư như sau :  

Đối tượng áp dụng , dự án thuộc lĩnh vực đầu tư công , được quy định về các tiêu chí , dự án , điều chỉnh , phân loại các dự án đầu tư đảm bảo việc quản lý , sử dụng nguồn vốn công để tập trung phát triển các chiến lược kinh tế - xã hội một cách tập trung , hiệu quả , nội dung công khai , minh bạch , từ khâu xây dựng , ban hành các chính sách , pháp luật , các tiêu chí và phân bổ vốn được thực hiện triển khai theo kế hoạch , chương trình , dự án .

Các chủ trương đầu tư và quyết định đầu tư chương trình cho các dự án đầu tư công được quy định ở hai mục cơ bản như sau :

Lập , thẩm định , các quyết định đầu tư công cho các chương trình , dự án được quy định có thẩm quyền về điều kiện và trình tự làm các thủ tục phân bổ nguồn vốn và khả năng cân đối vốn chương trình , dự án .

Lập , thẩm định , quyết định chương trình , dự án đầu tư công được quy định ở các cấp có thẩm quyền về điều chỉnh chương trình hay dự án của đầu tư công.

Lập , thẩm định , phê duyệt và giao kế hoạch cho các chủ thể đầu tư công

Triển khai thực hiện và theo dõi , kiểm tra , đánh giá , thanh tra kế hoạch của đầu tư công cần có thời gian thực hiện và giải ngân kế hoạch .

Nhiệm vụ , quyền hạn , trách nhiệm của các cơ quan , tổ chức , cá nhân trong các hoạt động đầu tư công đều được quy định rõ và cụ thể với các chế tài xử lý vi phạm của các cá nhân , tổ chức , cơ quan chủ thể có liên quan đến quản lý đầu tư công.

Điều khoản thi hành : Cũng được quy định quy định rõ trong các dự án .

Bên cạnh những yếu tố trên thì luật đầu tư công còn có những nội dung mới và tác động tích cực được quy định ở nhiều nội dung đã được bổ sung , đổi mới nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nguồn vốn phù hợp với các thông lệ quốc tế như sau :

Luật đầu tư công đã tạo ra một hệ thống cơ sở pháp lý đồng bộ , thống nhất với các văn bản luật pháp khác trong quá trình quản lý nguồn vốn đầu tư công .

Với phạm vi điều chỉnh luật đầu tư công đã bao quát được việc quản lý , sử dụng nguồn vốn đầu tư. Luật được quy định tại Chương I.

Các quyết định chủ trương đầu tư đã được thể chế hóa , đổi mới được xem là nội dung quan trong của luật đầu tư công . Là một điểm khởi đầu quyết định tính đúng đắn , hiệu quả của chương trình theo đúng các mục tiêu , định hướng quy hoạch của Đảng và Nhà nước đề ra . Nhằm ngăn chặn sự tùy tiện , thiếu kinh nghiệm , chủ quan trong việc quyết định chủ trương đầu tư công , khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải , lãng phí , kém hiệu quả .

Một trong các nội dung quan trọng nhất của công tác thẩm định chương trình , dự án đầu tư công là tăng cường và đổi mới công tác thẩm định về nguồn vốn và cân đối vốn .

Tập trung vào việc cải tiến mạnh mẽ quy trình lập kế hoạch đầu tư, chuyển từ lập kế hoạch ngắn hạn sang kế hoạch trung hạn và dài hạn là một trong những đổi mới quan trọng của quản lý đầu tư công.

Để tăng cường tính hiệu quả thì luật đầu tư công còn đề ra các nhiệm vụ tăng cường công tác , theo dõi , đánh giá , kiểm tra , thanh tra kế hoạch trong các chương trình , dự án .

Đầu tư công còn đổi mới và hoàn thiện các quy chế phân cấp quản lý , phân định quyền hạn đối với trách nhiệm của từng cấp .

Đầu tư công góp phần quan trọng vào việc tái cơ cấu đầu tư theo hướng nâng cao hiệu quả từ đó thúc đẩy quá trình xây dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ , đảm bảo sự phát triển kinh tế vững bền .

Luật đầu tư công cũng quy định rõ ràng , cụ thể những quy định mang tính pháp lý trong toàn bộ hoạt động đầu tư công đảm bảo tính công khai , minh bạch , trong quản lý và sử dụng nguồn vốn Nhà nước góp phần phòng chống tham nhũng , tránh lãng phí và thực hành tiết kiệm trong đầu tư xây dựng cơ bản .

Xem thêm: Hình thức đầu tư BOO là gì- sự kết hợp giữa nhà nước và tư nhân

Thực trạng của đầu tư công ở Việt Nam

Ở Việt Nam đầu tư công đã triển khai với tổng số vốn dự kiến chi là 123.029,1 tỷ đồng cho 20,529 các dự án đáp ứng được 1/2  nhu cầu và khoảng 1/3 dự án . Đầu tư cho lĩnh vực quản lý nhà nước ở những năm gần đây chỉ chiếm khoảng 8%. Ở Việt Nam có rất nhiều Ngân hàng , và các công ty tài chính , chứng khoán , sân bay cửa biển , các khu kinh tế công nghiệp …. Tất cả đều đang được xây dựng dở dang và cần sự hỗ trợ vốn của đầu tư công để trỗi dậy .

Việc đầu tư của các khu vực , lĩnh vực trực thuộc nhà nước không có hiệu quả kinh tế cao bằng các khu vực tư nhân vì trong nhiều lý do trường hợp của đầu tư công không phải nhằm vào lợi nhuận và hiệu quả kinh tế ngay cả những doanh nghiệp nhà nước mà loại hình kinh doanh sản xuất có lãi như tạo điều kiện cho phát triển các vùng nghèo , còn khó khăn sản xuất các hàng hóa ít lãi , thậm chí còn bị lỗ vốn.

 Các giải pháp nâng cao hiệu quả của đầu tư công : Bên cạnh những khó khăn , hạn chế của đầu tư công thì theo quan điểm của tiến sĩ Lê Đăng Doanh  đã cho ra một số chính sách khắc phục nhằm nâng cao giải pháp hiệu quả cho đầu tư công như cần thay đổi quan điểm của đầu tư công , nhà nước chỉ nên đầu tư cho những công trình công cộng mà kinh tế tư nhân , không đầu tư vào những lĩnh vực thương mại , chạy theo lợi nhuận như các nhà hàng , khách sạn ……..Đồng thời ban hành luật đầu tư công nhằm thu hút vốn từ các doanh nghiệp tư nhân kết hợp với nhà nước theo nguyên tắc công tư kết hợp , được thực hiện công khai , minh bạch , có sự giám sát và quy định trách nhiệm rõ ràng cho từng chủ thể .

Còn theo PGS .TS Trần Đình Thiên đã đưa ra được 3 đề xuất cơ bản như sau :

Sửa luật ngân sách nhà nước , Cải cách triệt để các khu vực doanh nghiệp Nhà nước , điều chỉnh ưu tiên của đầu tư công .

Các doanh nghiệp nhà nước là lực lượng cơ bản để thực hiện đầu tư công , nhưng nó lại đang vận hành trong những quy chế không rõ ràng , minh bạch  vẫn còn lẫn lộn giữa đầu tư công và đầu tư kinh doanh nhập nhèm về mặt cơ chế . Là điểm chủ yếu để thực hiện các khoản thu hồi ra ngoài ngành của các tập đoàn , tổng công ty. Để tận dụng hiệu quả lan tỏa của đầu tư công trong việc nuôi dưỡng , kích thích sự phát triển của các doanh nghiệp tư nhân thì nhà nước cần phải tiến hành cải cách các doanh nghiệp trong nhà nước một cách triệt để đảm bảo một môi trường cạnh tranh bình đẳng , tự do thực sự để hội nhập vì sự phát triển kinh tế quốc gia . Trong bối cảnh thị trương thì các doanh nghiệp nhà nước được thành lập cơ bản là cung cấp các hàng hóa dịch vụ công . Khi cải các triệt để các doanh nghiệp nhà nước cũng đồng nghĩa với việc giải phóng các bộ phận này ra khỏi những vực hàng hóa , dịch vụ công ,  tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tư nhân thâm nhập theo đúng chức năng mà hệ thống thị trường quy định .

Theo tờ trình về phân bố , sử dụng các nguồn dự phòng của kế hoạch đầu tư công chính phủ kiến nghị Quốc hội cho phép bố trí 4.069 tỷ đồng để điều chỉnh giảm vốn các dự án quốc gia quan trọng để thanh toán và giải phóng mặt bằng cho các dự án .

Kết luận

Đầu tư công là một loại hình đầu tư của nhà nước mang tính pháp lý có sự giám sát chặt chẽ của kiểm toán nhà nước được quốc hội ban hành . Được đầu tư vào các công trình chủ yếu là công trình , dự án nhà nước như công trình tu sửa đường xá , trường học , bệnh viện ….. đồng thời liên quan đến thực trạng của đầu tư công ở Việt Nam . Cách chính sách cải cách mới của luật đầu tư công nhằm tạo sự cạnh  tranh công bằng cho các doanh nghiệp tư nhân và nhà nước nhằm thúc đẩy sự phát triển của kinh tế nước nhà.